ECHO’S UIT DE STEPPEN
Muziek en Cultuur Festival, november 2007
Antwerpen (België), Amsterdam, Utrecht (Nederland)
Het festival geeft een beeld van de muziek en de cultuur van nomadisch Centraal–Azië. Voor de eerste uitvoering van dit festival in Nederland en België in november 2007 komen de artiesten uit Kazakstan, Kirgizië, Mongolië en Siberië (Tuva, Altaï, Khakassië).
De meeste aandacht gaat uit naar muziek. De optredende artiesten bestrijken het hele spectrum van de nomadische muzikale cultuur in haar hedendaagse vormen. Dit omvat traditionele en klassieke genres als rituele sjamanistische muziek en zang, epiek, instrumentale muziek en zang, waaronder ook verschillende vormen keelzang. Ook worden de laatste ontwikkelingen in de muziek door modernisatie, improvisatie, adaptatie, versmelting en experimenteren gepresenteerd. Aanvullende workshops en lezingen leggen de ontstaan van de muziek bloot en verduidelijken de functies.
Het programma is in de loop van aantaal jaren met veel zorg samengesteld, om aan de ene kant een zo goed mogelijke representatie te geven van de cultuur van de Centraal Aziatische nomaden, en tegelijk de meest interessante en karakteristieke uitvoerders van de diverse genres voor te stellen. Wij hebben gekozen voor muzikanten van hoogste kwaliteit met een uitdagende benadering van zowel traditie als moderniteit.
Zo is, bijvoorbeeld, Raushan Orazbaeva uit Kazakstan een vrouwelijke meester op kyl-kobyz, traditioneel een instrument strikt voorbehouden aan mannen.
Andere aspecten van de nomaden cultuur komen ook aan bod: ambachten, keuken, kunst en dans.
Met dit Festival willen wij zowel de wortels als de moderne ontwikkelingen van de muziek van de nomaden laten zien. In die ontwikkeling hebben zij hun eigenheid weten bewaren. Het publiek kan kennis maken met de diversiteit van de verschillende volkeren uit verscheidene regio’s. In de muziek kan het publiek ook de nauwe verbondenheid van de nomaden met de natuur en hun spiritualiteit herkennen.
En wellicht vormt deze kennismaking met de nomaden van Eurazië aanleiding tot het reflecteren op de eigen cultuur en levenswijze.
(terug)
Opzet en programma
Het festival duurt 3 in Amsterdam en Antwerpen plus een dag in Utrecht met selectie van de artiesten. Elke dag heeft een eigen thema (Hedendaags sjamanisme in Centraal-Azie, Epische liederen uit de steppen, Van Kazakstan tot Siberië).
Daarnaast zijn er workshops, lezingen, een filmprogramma en een programma voor kinderen.
Om het buitenleven van de nomaden te onderstrepen wordt er yurt (vilten tent) op het festivalterrein opgezet voor ervaringsgerichte activiteiten. (alleen in Antwerpen).
Tijdens het festival in november 2007 treden 8 muzikanten op:
Gendos –improvisatie/ moderne sjamaan (Tuva)
Sergei Charkov met zijn dochter Yulia Charkova– trad. muziek en (keel)zang (Khakassië). Sergey is ook een houtsnijder en beroemde instrumenten maker, oa. van sjamanentrommels
Raushan Orazbaeva (Kazakstan)-trad/klassiek instr.muziek
Almas Almatov - meester v.d. epische zang uit Aral Zee regio met een leerling
Jusup Aisaev- multi-instrumentalist uit Kirgizië
Urkash- manaschi, epos verteller uit Kirgizie
Sainkho Namtchylak – van traditioneel tot geïmproviseerde zang (Tuva)
Gulzada Seitkhalin – kunstenaar bordurentechnieken en ornamenten uit Kazakhstan: het maken van tuskiiz, traditionele muurkleed voor in de nomadentent.
Korte inleiding in de nomadencultuur
Eurazië is een geografische, historische en culturele entiteit. Eeuwenlang waren de Euraziatische steppen, die zich uitstrekken van de Zwarte Zee via de Mongoolse hooglanden tot aan de Stille Oceaan, het leefgebied van nomadische stammen. Bijvoorbeeld de Scythen, de zo gevreesde barbaren uit de Griekse Oudheid en de mysterieuze Hunnen en later de Turkse-Mongoolse horden. Het meest recente en bekende nomadische rijk werd tot stand gebracht door de Koning der Mongolen, Chingiz Khan. De nomaden trokken met hun vee rond door uitgestrekte gebieden en waren hiertoe goed uitgerust met specialistisch en effectief materieel. Zij creëerden hun eigen unieke cultuur. Die cultuur was een afspiegeling van hun dynamische levenswijze, hun bewegingsvrijheid en hun aanbidding van de natuur, waar zij geheel afhankelijk van waren. Dit laatste is een kenmerk dat voor alle nomadenvolken geldt, in tegenstelling tot de gesettelde en stedelijke beschavingen. Stedelijke beschavingen verzetten zich tegen de natuurkrachten en willen die overwinnen. In het Westen zien we de behoefte tot abstractie en intellectualisme (gericht op de mens), terwijl in de optiek van de nomaden de natuur een centrale rol speelt: de mens maakt daar onlosmakelijk deel van uit. Vandaag de dag kunnen we spreken van een belangrijke ecologische betekenis van nomadische culturen.
De kunstuitingen van de nomaden weerspiegelen hun legendes en mythische werelden, hun spiritualiteit en hun natuurlijke milieu. Hiertoe behoort vooral muziek, een inherent onderdeel van de nomadencultuur. Muziek dient vele doeleinden: voor de communicatie met geesten en mensen, ter lering en vermaak en voor genezing. In de orale cultuur van de nomaden was muziek heel erg belangrijk voor het doorgeven van kennis van volk op volk, van generatie op generatie. Aangezien de nomaden niet te veel eigendommen konden hebben, vormt muziek een compact en complex systeem van emoties, spiritualiteit, ethiek, feiten en gebeurtenissen.
Gedurende de afgelopen eeuw hebben de nomaden zich aan moeten passen aan een (semi-) gesetteld leven. Ook zij hebben de politieke en economische veranderingen van de moderne wereld moeten accepteren.
(terug)
Programmering
Maxim Chapochnikov (Stichting Window To Europe) - sinds 1990 onderzoeker en promotor van de cultuur en muziek van de voormalige Sovjet Unie en Azië. Hij organiseert concerten en tournees en diverse andere evenementen. Maxim is ook een dj en een geluidskunstenaar.
Advies
Maya-Matthea van Staden (North –Asia Institute Tengri) - antropologe, gespecialiseerd in Mongoolse cultuur, taal en muziek.
Mark van Tongeren (North–Asia Institute Tengri) – ethnomusicoloog, specialist in boventoonzang, auteur van ‘Overtone Singing’ (Fusica, 2002)
Liesbet Nyssen (North–Asia Institute Tengri) – ethnomusicologe.
Productie
Stichting Window To Europe
Tropentheater
Zuiderpershuis
Met dank aan Amsterdams Fonds Voor de Kunst
Zalen en yurt zijn ingericht door Shirdak